Znachorzy i uzdrowiciele: społeczne uwarunkowania korzystania z „medycyny alternatywnej” oraz multimodalna analiza „populizmu medycznego” w społeczeństwie polskim w warunkach kryzysu postpandemicznego

Cel projektu

Celem projektu badawczego jest wielowymiarowa analiza społecznych praktyk szeroko rozumianej “medycyny alternatywnej” i rosnącego w siłę zjawiska medycznego populizmu w Polsce. Wg danych portalu rynekaptek.pl w 2000 w Polsce było co najmniej 50 tys. uzdrowicieli, dekadę później wskazywano, że jest ich 70 tys., a wyliczenia z 2018 r. wskazywały ponad 100 tysiącach bioterapeutów, healerów, zielarzy, homeopatów, kręgarzy, hipnoterapeutów, radiestetów, irydologów, białych magów i szamanów działających w Polsce.

Planowane badania i metody badawcze

Założeniem badawczym jest wyjaśnienie tego zjawiska z trzech perspektyw:

• społeczeństwa polskiego i różnych jego grup zróżnicowanych klasowo, kulturowo, demograficznie;
• pracowników systemu opieki zdrowotnej (lekarze pierwszego kontaktu, lekarze specjaliści, pielęgniarki;
• zwolenników medycyny alternatywnej i uczestników różnych inicjatyw społecznych, które wpisują się w zjawisko “medycznego populizmu” (ruchy antyszczpionkowe, Polskie Stowarzyszenie Duchowych Uzdrowicieli, Międzynarodowe Stowarzyszenie Medycyny Komplementarnej).

W projekcie wykorzystanych będzie szereg metod i technik badawczych z zakresu nauk społecznych:

• podwójne badanie CATI (na początku i na końcu projektu) na ogólnokrajowej próbie 1000 dorosłych przedstawicieli społeczeństwa polskiego;
• wywiady fokusowe na z różnymi grupami społecznymi zróżnicowanymi klasowo, przestrzennie i kulturowo;
• wywiady fokusowe z pracownikami systemu opieki zdrowotnej;
• analiza treści materiałów ze stron internetowych oraz materiałów na YouTube upowszechnianych przez inicjatywy społeczne, które wpisują się w zjawisko medycznego populizmu;
• badanie CAWI na próbie 600 wśród osób korzystających z Internetu na temat teorii spiskowych o pandemii;
• realizacja 20 wywiadów z liderami ruchów i stowarzyszeń mieszczących się w nurcie medycznego populizmu;
• socjologiczna interwencja z członkami ruchów społecznych medycznego populizmu i grup zwolenników medycyny alternatywnej.

Powodem podjęcia tematu badań są obserwowane zjawiska takie jak: ruchy antyszczepionkowe, powszechne odrzucanie oficjalnych procedur leczenia medycyny konwencjonalnej, popularność sklepów internetowych z różnymi specyfikami „medycyny alternatywnej”. Te trendy mają wpływ nie tylko na zdrowie publiczne, ale też są zjawiskiem, którego nie może ignorować oficjalna polityka zdrowotna. W perspektywie socjologicznej niezwykle interesujące jest znalezienie odpowiedzi o społeczne przyczyny takich zachowań i skalę zjawiska „kontroświeceniowych praktyk” w podejściu do zdrowia.